Sanne: "Je zou het dus eigenlijk een schoolbespreking kunnen noemen, vergelijkbaar met de kindbesprekingen die we kennen. Met open aandacht en nieuwsgierigheid omringen we de school en kijken we samen naar wat er leeft binnen een school."

De visitaties worden uitgevoerd door een landelijke pool van gecertificeerde visitatoren, allen door de wol geverfde vrijeschoolleraren. Zij brengen de sterke punten en ontwikkelkansen van een school in kaart door lesbezoeken, gesprekken met leerlingen, ouders en medewerkers, en door het delen van hun waarnemingen. Het doel is niet om te beoordelen, maar juist om te inspireren en te verdiepen.

"De kern is leren met en van elkaar," benadrukt Allert. "Visitaties versterken ons vrijeschoolonderwijs doordat scholen een kijkje in elkaars keuken krijgen en inzichten kunnen uitwisselen. Ze maken zichtbaar hoe scholen hun pedagogische opdracht vormgeven en laten de 'gouden momenten' van ons onderwijs schitteren. Het is een reflectie-instrument, een bron van inspiratie en een impuls voor kwaliteitsverbetering ineen."

Esther voegt toe: "Tegelijkertijd zijn visitaties een voedingsbodem voor onze pedagogiek. Wat is de pedagogische intentie achter deze les, deze opdracht, deze manier van aanspreken? Waar krijgt de leerling de ruimte om zichzelf te worden? Dat zijn essentiële vragen in ons onderwijs. De kracht zit in het waarderend waarnemen: met een open blik en hart luisteren en kijken, zonder direct te oordelen. Juist in die veilige sfeer ontstaat ruimte voor eerlijke reflectie en vernieuwing."

Het is opvallend hoe ook de visitatoren zelf veel leren van een schoolbezoek. Zo deelde Esther de anekdote van een visitator die na een bezoek aantekeningen maakte met titels als "Inzichten Rotterdam" en "Tips uit Zutphen". De visitatie wordt zo een spiegel voor het eigen pedagogisch handelen, vaak met verrassende inzichten als gevolg. Visitatoren staan de volgende dag vaak met een hernieuwde blik voor hun eigen klas.

De recente collegiale visitatie op het Rudolf Steiner College in Rotterdam was hier een treffend voorbeeld van.

Esther vertelt enthousiast: "Het was een geweldige, intense en inspirerende dag! Van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat waren we in gesprek en observatie."

Tijdens de lesbezoeken werd de kracht van de school duidelijk: een rijke pedagogiek, zichtbaar in zorgvuldig opgebouwde lessen en betrokken leraren. De 'gouden momenten' sprongen eruit, zoals het voorbeeld in klas 7 waar een alledaags incident (het doorgeven van een briefje) door de mentor werd omgezet in een creatieve schrijfopdracht die leerlingen hielp zich in elkaar en hun leraar te verplaatsen – een klein pedagogisch juweeltje.

De gesprekken met ouders, leerlingen en medewerkers bevestigden het beeld van een school met een groot hart, stevig geworteld in de Rotterdamse realiteit. Er werd gesproken over duidelijkheid, aanpakken, maar ook over ruimte, warmte en openheid. De stedelijke context, waarbij het schoolgebouw letterlijk omarmd wordt door de stad, maakte de ervaring extra bijzonder. Ondanks de grote omvang van de school was de unieke sfeer voelbaar in elke gang en elk lokaal. Een prestatie waar het hele team trots op mag zijn.

Allert ziet de visitaties als een essentieel onderdeel van een bredere beweging: de vrijescholen als een lerende gemeenschap. Een netwerk van scholen dat zich met elkaar verbindt, elkaar spiegelt, dilemma's deelt en gezamenlijk de pedagogische opdracht verdiept.

"De onderwijsinspectie heeft haar ambities, maar wij als vrijescholen hebben die ook," benadrukt Allert. "Wij kiezen bewust voor een onderwijsaanbod dat verder reikt dan het aanleren van cognitieve basisvaardigheden. Natuurlijk zijn taal en burgerschap belangrijk, maar ons onderwijs richt zich op hoofd, hart en handen. Op vorming, niet alleen op kennis."

Allert uit zijn zorgen over de focus van de inspectie op een beperkt aantal meetbare basisvaardigheden. "Wij willen juist zichtbaar maken dat ons onderwijs kinderen uitnodigt om wakker te worden voor wie ze werkelijk zijn en wat ze hier op aarde komen brengen. Op vrijescholen spreken we over 'karma en reïncarnatie' – geen vrijblijvende termen, maar kernbegrippen die ons helpen elk kind als uniek individu te zien. Dit noemen wij geen 'burgerschap', maar het leeft in al onze lessen, in de vorming van het hele kind."

De vereniging wil de kwaliteit van het vrijeschoolonderwijs expliciet maken, trouw blijvend aan de eigen taal en intentie. Het nieuwe meerjarenplan 'Ogen op de sterren, voeten op de grond II' wilt graag de collegiale visitatiecyclus verder uitbouwen: Er zullen mogelijkheden gecreëerd worden voor scholen om 'gouden momenten' met elkaar te delen, zoals het inspirerende voorbeeld van het doorgeefbriefje. Daarnaast willen we deelname aan de collegiale visitatiecyclus opnemen in de kwaliteitscultuur van de vereniging. Zo komen we tegemoet aan de groeiende behoefte om dilemma's en inzichten te delen als een lerend netwerk.

Een fundamentele vraag voor elke vrijeschool blijft: hoe verhoudt onze visie zich tot de eisen van de onderwijsinspectie? Vrijescholen maken bewuste keuzes en voegen iets unieks toe, wat soms spanning met zich meebrengt. Terugtrekken is geen duurzame optie, omdat dit kan leiden tot niet-naleving van normen en de bijbehorende consequenties. Daarom is een vertaalslag nodig: hoe kunnen we in onze eigen taal zichtbaar maken wat we doen en bruggen bouwen tussen onze pedagogiek en de standaarden van de inspectie?

Daarom is het essentieel dat collega's het gesprek met elkaar voeren, los van normen en formats. Wat werkt écht? Waar worden we enthousiast van? Wat hebben onze leerlingen nodig? Het gaat om de essentie van ons onderwijs: nieuwsgierig blijven naar elke leerling en als leerkracht open, zoekend en vragend blijven. Het is een voortdurend avontuur. De pedagogiek vind je niet in beleidsdocumenten, maar in de levendige interactie in de klas, stuk voor stuk met ieder individu.

Volgend jaar staan nieuwe collegiale visitaties gepland bij onder andere de Stichtse Vrije School in Zeist, de Tobiasschool in Zeist en het Marecollege in Leiden. Elke deelnemende school draagt bij aan het groeiende netwerk van verbonden, inspirerende en ontwikkelende vrijescholen in Nederland. De collegiale visitaties vormen zo een krachtig instrument om gezamenlijk te bouwen aan een toekomstbestendig en kwalitatief hoogwaardig vrijeschoolonderwijs.