Vrijeschoolkompas

Pedagogisch-didactisch kompas voor vrijeschoolleraren in het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs

Wat is de pedagogische opdracht van vrijescholen?

De grote vraag voor de toekomst zal zijn: hoe moeten we ons ten opzichte van kinderen gedragen, wanneer we zodanig willen opvoeden dat ze als volwassenen steeds beter kunnen omgaan met het sociale, het democratische en het liberale?’ - Rudolf Steiner, grondlegger vrijescholen

Het doel van het vrijeschoolonderwijs is leerlingen opvoeden tot zo volledig mogelijk en unieke mensen, verbonden met het grotere geheel waar zij deel van uitmaken. Het onderwijs is niet alleen op persoonlijke of individuele ontwikkeling gericht, maar streeft juist ook maatschappelijke en collectieve doelen na. Het onderwijs is gericht op het zodanig opvoeden van kinderen en jongeren dat ze als volwassenen gevoel hebben ontwikkeld voor verschillende aspecten van de samenleving. Je zou de samenleving in kunnen delen in drie hoofdgebieden: het economisch leven (productie, distributie en consumptie ter bevrediging van menselijke behoeften), het rechtsleven (wetten, regels en afspraken) en het culturele leven (religie, wetenschap, kunsten en opvoeding). In het rechtsleven mag het principe van de gelijkheid heersen (het democratische), in het culturele leven mag de vrijheid heersen (het liberale) en het economisch leven mag uitgaat van broederschap (het sociale). Met het vrijeschoolonderwijs streven we deze driedeling na.

Lees meer...

De uitgangspunten van het vrijeschoolonderwijs

Menskunde

Leeftijdsfasen

Curriculum

Pedagogisch-didactisch handelen

Autonomie van de leraar

Verbondenheid

Spirituele oriëntatie

Onderwijs van mens tot mens

Waarom werken we zoals we werken?

Steeds meer ouders en kinderen kiezen voor vrijeschoolonderwijs. Zij ervaren de meerwaarde van het vrijeschoolcurriculum. De veilige leeromgeving bijvoorbeeld, of de aandacht voor de pedagogische basis die aan de didactiek ten grondslag ligt.

Toch is de visie achter het vrijeschoolonderwijs voor velen (deels) onbekend. Waarom werken wij zoals we werken en hoe vertaal je de kernbegrippen van onze uitgangspunten naar de praktijk?

Veel (startende) leraren en ouders komen deze vragen tegen. Een actueel document dat leraren helpt om eigen antwoorden te formuleren op deze vragen ontbreekt nog. Omdat het zonde zou zijn als waardevolle delen van de visie verloren zouden gaan of als gewoontes voortgezet worden zonder dat mensen nog weten waarom, is dit pedagogisch-didactisch kompas in het leven geroepen.

Hoe werkt dit kompas?

Het kompas is opgebouwd aan de hand van acht uitgangspunten. Zeven daarvan zijn gebaseerd op de uitgangspunten die Elan Leibner hanteert in The Seven Core Principles of Waldorf Education*. Het achtste uitgangspunt: vitaliteit, is gebaseerd op de vijfde dimensie, zoals beschreven in Het bouwwerk van de Waldorf-pedagogie van Valentin Wember **.

Wij beschrijven hierin een eigentijdse onderwijsvisie van vrijeschoolonderwijs en geven handreikingen voor een pedagogisch-didactische aanpak die daaruit voortkomt. Wij hebben dit in ‘gewone taal’ gedaan, vanuit de antroposofische bron en aansluitend bij modern, voor vrijescholen relevant onderzoek over leren en onderwijzen. Daarbij hebben we steeds geprobeerd de intenties voor de leerling en de leraar te benoemen, die uit de uitgangspunten en aanpakken spreken. We hopen dat het kompas leerkrachten uitnodigt om ieder voor zich of als team deze intenties en uitgangspunten als fundament gebruiken om zelf vorm te geven aan eigentijds vrijeschoolonderwijs.

Thema's, interviews en achtergronden

Dan zijn er ook nog verschillende thema’s. Dit zijn werkwijzen of principes die verbonden zijn met een of meerdere uitgangspunten. Binnen de acht uitgangspunten van het kompas wordt op diverse plaatsen verwezen naar deze thema's. Aan de hand van interviewfragmenten wordt hierbij ook gekeken naar voorbeelden uit de praktijk.

Thema's

Verantwoording

De opzet van het kompas is in een brede werkgroep van betrokkenen vormgegeven. De teksten zijn geschreven door Marijn Ruhaak (freelance journalist en leerkracht Nederlands op het Geert Groote College), Bregje Beerman (onderwijskundige), Lilian Schrijver (oud-vrijeschoolleerkracht, arts en pedagoog) en Nienke Gielen (leerkracht op vrijeschool De Driestroom in 's Hertogenbosch) onder supervisie van een stuurgroep bestaande uit Aziza Mayo (lector Waarde(n) van vrijeschoolonderwijs, Hogeschool Leiden), Ilja van Geel (schoolleider Vrijeschool De Zwaneridder), Coralie Pluut (rector Geert Groote College), Wanda Kasbergen (bestuurder Stichting Pallas) en Frans Ebskamp (bestuurder Stichting VSNON).

Heb je vragen of opmerkingen óf wil je graag contact opnemen met werkgroep van het kompas? Stuur dan een e-mail naar de Vereniging van vrijescholen. Bronnen

*Leibner, E. (2017). The Seven Core Principles of Waldorf Education. Chatham: Research Institute for Waldorf Education. **Wember, V. (2018). Het bouwwerk van de Waldorf-pedagogie.Amsterdam: Uitgeverij Pentagon.

Vrijeschoolwiki

In het verlengde van het kompas is er voor leraren ook een vrijeschoolwiki, waarop lesmaterialen worden uitgewisseld, die passen bij de pedagogische visie van de vrijeschool. Vooralsnog gaat het om lesmaterialen voor het voortgezet onderwijs. Het platform wordt gevormd voor en door leraren van de vrijeschool en heeft als doel elkaar te inspireren en instrumenten aan te reiken om lessen vorm te geven.